Oververhitting door een te dikke vacht?

Er bestaat veel onwetendheid over hyperthermie, of oververhitting bij dieren. In sommige gevallen worden vachten afgeschoren, uitgedund of van de onderwol ontdaan.

Het lichaam van hond of kat moet een constante temperatuur houden, 38 tot 39 graden, afhankelijk van de grootte van het dier. De dekharen, de onderwol, de huid en de onderhuid (met vetcellen) vormen samen de isolerende factor. In elk seizoen moet de lichaamstemperatuur constant blijven. Dat geldt dus zowel voor een winterwandeling bij --10° C als een uur later voor de kachel bij +25 °C.

En ook in de zomer; liggend in de hete zon of op een ochtend hoekje op het terras, binnenin het hondenlijf blijft het steeds 38 °tot 39 °C.

De vacht is een belangrijk onderdeel van de isolatie. "Denk eens aan je thermoskan, die bij het schaatsen de chocolademelk warm houdt en 's zomers de limonade koel. Zou je die dranken in een gewone, enkelwandige fles doen dan koelde je chocolademelk af en werd de limonade warm. De dikte van de wand, en dan vooral de isolerende luchtlaag ertussen, is duidelijk van belang".

Die luchtlaag is normaal gesproken ook voldoende aanwezig tussen de haren, en dan met name in de onderwol in de vacht (maar natuurlijk niet als deze helemaal vervilt is). Bovendien werkt de vacht als een parasol, zodat de zonnestraling niet direct de zongevoelige huid bereiken kan. Zonverbranding door UV-B straling, en DNA-schade door UV-A straling wordt door een intacte, gepigmenteerde vacht tegengegaan. Zeer kortharige en wit/lichtgetinte dieren zijn dus extra gevoelig.

Bontjas...? Helaas wordt de vacht ten onrechte als een extra bontjas gezien, maar die vergelijking gaat niet op. Als mensen in een 'te warme' omgeving zijn ( +25 graden) of zelf warmte-overschot creëeren door inspanning wil ons lichaam die warmte kwijt. De bloedvaten verwijden zich (de huidhaarvaten kleuren je vel dan rood) zodat het bloed warmte kan afgeven aan de koelere omgeving. Bovendien voeren exocriene (op de huid uitmondende ) zweetklieren lichaamsvocht af. Daarbij verlaat niet alleen vocht maar ook warmte het lichaam. En nog mooier is dat dat vocht verdampt op de huid, wat ook weer verkoeling geeft.

Dr. David Marlin heeft onderzoek gedaan op dit gebied en ik vond een artikel van hem “Hoe reguleren honden hun lichaamstemperatuur en is zweten belangrijk? En daarin wordt wordt gemeld dat honden 20% van hun totale warmte kunnen verliezen door te zweten bij een omgevingstemperatuur van 31°C. Honden hebben MEER apocriene zweetklieren (zweetklieren in harige gebieden) dan eccriene zweetklieren, die beperkt zijn tot de voetzolen en neus.

Hoe regelen honden de lichaamstemperatuur? 21°C OMGEVINGSTEMPERATUUR - Honden verliezen veel warmte door convectie omdat er een groot verschil is tussen hun lichaamstemperatuur en de omringende lucht. Slechts een fractie van de totale warmte die verloren gaat door verdamping.

26-31°C OMGEVINGSTEMPERATUUR - Convectieve warmteverlies wordt verminderd naarmate de omringende lucht dichter bij de lichaamstemperatuur van de hond komt. Maar zelfs bij een luchttemperatuur van 31°C rond de hond, komt slechts ongeveer 40% van het totale warmteverlies door verdamping en slechts 20% door warmteverlies via de luchtwegen. 20% komt van de verdamping van zweet uit de kussentjes, neus en apocriene klieren aan de basis van de haren (zie hierboven – honden zweten onder hun vacht).

36°C OMGEVINGSTEMPERATUUR - Aangezien de luchttemperatuur rond de hond nu dicht bij de huidtemperatuur ligt (die gewoonlijk een paar °C lager is dan de centrale lichaamstemperatuur), is de kans op warmteverlies door convectie klein en terwijl het zweten aanhoudt, warmteverlies door hijgen is nu goed voor 75% van de afgevoerde warmte (afgestoten).

41°C OMGEVINGSTEMPERATUUR – De hond raakt nu bijna twee keer zoveel warmte kwijt als bij 31°C. De lucht rondom de hond warmt hem nu op (warmte gaat van de omgeving naar de hond). Het convectieve warmteverlies is nu nul. 90% van het warmteverlies komt door hijgen.En in feite verliezen ze aanzienlijk meer warmte door te zweten door een harige huid dan door hun voetzolen of neus... Het is alleen moeilijker om het zweet onder het haar te zien! Daarom is het zeker noodzaak een vervilte vacht te voorkomen (een van de mogelijke gevolgen van castratie)

Hondentrimsters melden mij dat“ Er zit een groot verschil in de ondervacht. Deze heeft wel degelijk een isolerende functie. Heb je een castraat dan wordt het al helemaal een ander verhaal. Castratie veranderd de hormonen en dit zorgt voor een vacht verandering. De rui periode die start met het loslaten van eerst de ondervacht daarna het dekhaar. Honden met een blok verharing zoals de herders, openen de haarschacht waardoor de nieuwe haren de oude eruit duwen. Zo komt een nieuwe schone vacht 2 maal per jaar. Tenzij mensen blijven borstelen en kammen dan creëren ze een constante rui. Met een castratie laten haren vaak niet meer los waardoor de vacht dikker en wollige wordt. Deze vacht heeft hulp nodig om te zorgen dat er lucht kan komen bij de huid. Doordat er geen lucht bij de huid kan liggen ook bijvoorbeeld hotspots op de loer. Bij een kriebel bijten en likken honden dat gaat broeden. De dierenarts zal dan ook de aangedane plek scheren en dan behandelen. Dus dan is helpen dmv effileer en kam techniek in mijn ogen altijd een grote hulp voor de hond.Ben ik als trimster voor kort scheren van een herder? Nee absoluut niet!Ben ik van mening dat je met een blazer en goede borstel/kambeurt je hond helpt bij de warmte? Zeker wel! Stroming van lucht tussen de haren koelt een huid af. Is de vacht zo dik dat er geen lucht meer bij kan kan een hond en ook kat zeker in de problemen komen.

Wat is de manier om met een hond de zomer veilig door te komen?

Laten we eens kijken wat je hond zelf doet... Allereerst valt het op dat een hond al snel gaat hijgen, zowel bij inspanning als in een warmere omgeving. Het is een mechanisme waarbij de warmte via de ademhaling aan de omgeving wordt afgegeven. Tegelijkertijd haalt het dier daarmee koelere omgevingslucht binnen, een heel efficient systeem dus. Dat is niet zielig, maar wij raken geattendeerd, bezorgd of misschien zelfs geïrriteerd door dit gehijg. Maar laat hem gewoon hijgen, en beklaag hem niet. De extra aandacht die hij ermee krijgt maakt dat hij graag in jouw buurt komt hijgen. Je beloont hem er voor met een aai of lieve woordjes.

Katten hijgen minder snel maar kiezen een houding en een ligplaats waar ze het minste last van de warmte hebben. Let er bij hen op dat ze niet per ongeluk opgesloten raken (tuinhuis, zolder) waar ze verstoken zijn van drinkwater en kattenbak.

Een extra manier om warmte af te voeren is plat op de buik op een koele ondergrond te gaan liggen. De bloedvaten in (schaarser behaarde) oksels en liezen zullen zich verwijden zodat de toegenomen bloedtoevoer langs die weg warmte aan de koelere ondergrond kan afgeven. Na een tijdje staat je hond dan op, neemt misschien een slok water (door te hijgen verliest het vocht) en ploft iets verderop neer op een nieuwe koele ligplaats, de vorige is immers verwarmd geraakt.

Let op “Ademhalingswarmteverlies door hijgen begint pas het hoofdmechanisme over te nemen als de temperatuur van de hond en de omgevingstemperatuur samenkomen, dwz rond 36°C.

De omgevingstemperatuur waarbij honden gaan hijgen kan lager zijn bij honden met overgewicht, honden met dikke vachten, grote honden, honden die niet gewend zijn aan de hitte, ongeschikte honden, kortschedelige rassen, honden met luchtwegaandoeningen, oudere honden en honden met hartproblemen conditie”, aldus dr David Martin

Lees ook de blog (https://www.dogcases.nl/post/rust-en-slapen) over slapen van je hond eens. Het bioritme van onze hond heeft zich behoorlijk aangepast aan ons leefschema. Tijdens veel warmere perioden moeten onze wandel en trainingsschema's toch aanpassen. Plan de wandelingen in de hele vroege ochtend of late avond, blijf tussen 10.00 en 19.00 uur 's uit de (dan sterke) zon en de meeste hondenscholen zullen hun lessen en activiteiten ook aanpassen aan het weer. Heel veel honden zijn zonaanbidders en je snapt soms niet hoe ze het in de blakerende zon uithouden. Zolang het een gezonde hond is hoeft dit geen bezwaar te zijn om eventjes een tijdje in de zon te liggen. De koudere ondergrond vormt meestal net de tegenhanger van de hete zon, zodat de lichaamstemperatuur in balans blijft. Voor honden met artrose kan te lang op een te koude ondergrond stijfheid opleveren. Zorg dan voor een goed slaapkussen of verhoogd ligbed. En overleg met de (homepatische) dierenarts voor ondersteuning.

Katten trekken zich doorgaans minder van 'ons' leefritme aan, en stemmen hun activiteiten vanzelf wel af op de omgevingstemperatuur.

Beschermende vacht Ben er wel van bewust dat een dunne of getrimde vacht, zeker met weinig tot geen pigment, zonnestraling doorlaten. Je hond (of kat) zelf heeft daar geen weet van en kan verbrandingen en erger oplopen. Ook (niet tot) matig gepigmenteerde, kortbehaarde oren en snuiten van 'normale vachten' zijn gevoelig voor zonnebrand en uiteindelijk voor huidtumoren. Laat deze zonliefhebbers gewoon niet buiten tussen 11.00 en 17.00 uur 's middags.

Kortom...laat de kat met rust en een hond lekker hijgen. Sta ze toe de koelste plek op te zoeken en neem een hond niet mee op wandelingen. Laat hem niet werken, lok geen spel uit en vermijd opsluiting in een kleinere ruimte. Kortom, laat ze lekker lui zomervakantie houden. Is een hond van een erg actief type, dwing hem dan tot rust en laat de bal thuis.

Laat de onmisbare en goede huidbeschermende vacht zoveel mogelijk met rust. Natuurlijk moet deze klitvrij zijn maar laat de onderwol zoveel mogelijk intact. Déze haren vormen juist de thermoskanlaag! Voor honden met vachten die geknipt, geschoren of geplukt moeten worden is het belangrijk een vachtlengte van zeker anderhalve cm, bij lichte dieren zelfs meer centimeters, te sparen. Kies een goed opgeleide en verstandige trimmer die weet wat hij of zij doet.

Een fijne zomer allemaal

Groet, Kees van Sundert Hondengedragstherapeut bij Dogcases & professioneel hondenfotograaf bij Inspired by Bandhu Hondenfotografie

Met dank aan bron: Jet en Wim Bijen, Praktijk voor Huid en Vacht - Docent diverse Opleidingen waaronder Hondentrimmen Huisdierkennisinstituut en Kattentrimmen en vachtverzorging

en dr. David Marlin How dogs regulate their body temperature en en is sweating important